Gezond wonen in Oisterwijk

Natuurlijke materialen en een slimme klimaatbeheersing. Architect Bart Spee heeft in zijn SPEEHUIS letterlijk en figuurlijk een enorm aangename atmosfeer gecreëerd. In Casco magazine, hét magazine voor duurzame bouw, vertellen zelfbouwers hun verhaal. Op onze website laten we een gedeelte van hun bouwreis zien. Wil je alle foto's en het hele verhaal lezen van Bart Spee? Bestel dan via onze website Casco magazine 2.

Waarom wilden jullie zelfbouwen?

‘De belangrijkste reden is dat ik graag wilde laten zien welke mogelijkheden er zijn op het gebied van gezonde en duurzame woningbouw, en mensen bewust maken wat duurzaam en gezond bouwen daadwerkelijk inhoudt. Al jaren (sinds 1998) houd ik me bezig met productinnovatie. Ik was altijd al op zoek naar vernieuwende materialen en bouwsystemen, en heb daarmee onderzocht wat de mogelijkheden zijn om beter te bouwen dan we traditioneel gewend zijn. De markt was er destijds alleen nog niet aan toe, dus besloot ik mijn eigen huis te bouwen volgens het door ons ontwikkelde duurzame bouwconcept als ‘proof of concept’ met als basis een massief houten casco van CLT. Want zien is geloven. Het SPEEHUIS is mijn businessmodel. Maar ik heb als architect natuurlijk ook altijd wel de wens gehad om zelf te ontwerpen en te bouwen voor mijn eigen gezin.’

Wat waren de wensen qua materialen, qua oppervlakte en qua indeling?

‘Ik wilde graag een kantoor aan huis. Dat is vooral praktisch, en ik kan hiermee tevens aan potentiële opdrachtgevers of samenwerkingspartners tijdens een rondleiding laten zien wat duurzaam en gezond bouwen is. We wilden duurzame en gezonde materialen gebruiken en vonden het belangrijk dat de materialen en bouwsystemen circulair, biobased, demontabel, aanpasbaar, energiezuinig en gezond (denk aan daglicht, ventilatie, etc.) zijn. We kozen daarom voor CLT. Dit materiaal van massief vurenhout geeft ook veel ontwerpvrijheid, want het is een lowtech systeem waar je alle kanten mee op kunt. Alles past precies in elkaar omdat je alles tot in detail van tevoren uittekent en op de bouwplaats als het ware als een IKEA-kastje in elkaar schroeft. Hoewel het bouwconcept met daaraan gekoppelde materialen het uitgangspunt was, was de esthetiek niet van ondergeschikt belang. Dat kan echt prima samengaan, waarbij we veel besteedden aan de detaillering. Bijkomend voordeel is dat je de massief houten platen van CLT ver kunt laten uitkragen zonder dat je een kolom nodig hebt, zoals bij de entree en carport van het SPEEHUIS die 3,5m uitkraagt.’

Welke materialen koos je verder?

‘De gevel en het dak heb ik bekleed met ‘high density’ bamboe. Dit is een biobased product, wat betekent dat het een hernieuwbare grindstof is (groeit opnieuw aan) en deze grassoort groeit 20 meter in 5 jaar. Na het kappen staat er dus binnen 5 jaar weer een nieuw bamboebos, waardoor er steeds opnieuw veel Co 2wordt opgeslagen. Voor onze gevelbekleding werden de bamboevezels met 5% natuurlijke hars onder hoge temperatuur samengeperst. De suikers uit de bamboe karamelliseren dan, waardoor het onbehandeld buiten toegepast kan worden. De suikers vormen namelijk de voedingsbodem voor schimmels en blauwalg, en dat wil je niet. Dit karamelliseren zorgt ervoor dat de bamboe donkerder van kleur is en vormvaster wordt en zó goed van kwaliteit dat hij onbehandeld bestand is tegen weersinvloeden. De bamboelatten zijn met een blind kliksysteem op de gevel en het dak gemonteerd, met de primaire waterkering erachter. Mensen denken vaak dat houtbouw duurder is dan staal- of betonbouw, maar als je alles integraal doorrekent is het concurrerend, indien je de prestatie-eisen en afwerkingsniveaus gelijkwaardig beschouwd. Vaak worden appels met peren vergeleken.’

Hoe zijn jullie aan de kavel gekomen?

‘We zijn lang op zoek geweest. Onze wensen waren dat het in Noord-Brabant moest zijn en dat we zo het bos in konden lopen. Via een lokale makelaar vonden we deze grond die de gemeente wilde afstoten. Er stond hier een bouwvallig huisje en alles was dichtgegroeid. Toen we de meeste begroeiing gesnoeid hadden werd het vennetje goed zichtbaar. We hebben expres alleen veranda’s en verder geen tuin aangelegd. De rest laten we over aan de natuur, zodat er vanzelf mos, bosgras, paddenstoelen, lissen, bosbessen, enz. gaan groeien. Kortom, alles wat in een bos thuis hoort. En zodat je vanaf de veranda zo de bossen in stapt, zonder schuttingen en dus met mooie vergezichten.’

Hoe zijn jullie te werk gegaan?

‘Ik heb uiteraard alles zelf ontworpen en bepaald. En ik heb ook geen aannemer aangesteld, maar alle partijen zelf gecontracteerd en aangestuurd. In eerste instantie wilde ik alleen met de houtbouw helpen monteren, maar ik vond het te leuk om te stoppen, dus uiteindelijk ben ik dagelijks op de bouwplaats geweest om het samen met de door mij geselecteerde partijen te bouwen. Door continu aanwezig te zijn heb ik tevens kunnen voorkomen dat er dingen misgingen. Binnen één week hebben we het massief houten casco neergezet. Daarna konden we meteen beginnen met het integreren van de installaties, plaatsen van puien, en de afbouw binnen en buiten. Op deze manier bouwen gaat 2 tot 3 keer zo snel als traditioneel.’

Waarom wilden jullie duurzaam bouwen?

‘Met de traditionele bouwwijze zijn we roofbouw aan het plegen op onze aarde, veel traditionele grondstoffen zijn eindig en genereren veel Co 2 en afval, dat is een slechte ontwikkeling en kan niet langer zo. De traditionele bouwwijze is vaak ook niet goed/integraal doordacht en daardoor inefficiënt. De faalkosten bij traditionele bouw zijn soms wel 10 tot 12%, terwijl dit bij prefab houtbouw ca. 1 tot 2% is omdat alles vooraf tot op de mm is uitgedacht en getekend en in de fabriek wordt gemaakt. Bovendien is de CO2-opslag in hout en bamboe een groot deel van het antwoord op ons klimaatprobleem, terwijl betonbouw CO2genereerd. In het SPEEHUIS is 150 m³ vurenhout toegepast, waardoor er 93.388 kg CO 2 opgeslagen is in het gebouw. Dat staat gelijk aan het jaarlijkse elektraverbruik van 103 huishoudens. De Europese bossen slaan deze hoeveelheid CO 2 op in 6 seconden. Al het toegepaste hout in het SPEEHUIS is afkomstig uit verantwoord beheerde bossen. Hetzelfde gebouw in beton zou 46.694 kg CO 2 produceren.’

Verder wilden we natuurlijk geen energie verspillen en geen gebruik maken van eindige energiebronnen zoals gas, dus hebben we ervoor gezorgd dat er geen warmteverliezen zijn en hebben we gebruik gemaakt van natuurlijke energiebronnen. De woning is gebouwd conform de ‘trias energetica’, dus extreem goed geïsoleerd, en voorzien van kierdichting, warmtepomp, vloerverwarming (met passieve koeling) en WTW. Bij in gebruik name van de woning dachten we in eerste instantie dat de vloerverwarming het niet deed, toen we dit voorlegde aan de installateur kregen we als antwoord, dat dit niet zo was maar dat het kwam doordat onze woning zo goed geïsoleerd is, dat de vloerverwarming bijna niks hoeft te verwarmen en dus stationair meedraait, tenzij het een keer vriest. Het benodigd aantal PV-panelen wordt aan de hand van werkelijk benodigde capaciteit gemonitord en toegevoegd op het platte dak. Ten slotte is er afgelopen zomer een groen dak geplaatst om regenwater op te slaan en het dak nog beter te isoleren tegen opwarming in de zomer.’

Bestel Casco Magazine 2 - 2022 voor het complete verhaal en uitgebreide fotoreportage van de start tot eindresultaat.

Fotograaf: Ossip van Duivenbode.